خانه جعفرزاده مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه نه بام، کوچه حاج آقا فخر واقع شده است. این خانه تاریخی یکی از خانه های منحصر به فرد به لحاظ معماری و فرهنگی ایرانی است.مالک اولیه خانه جعفرزاده از تجار متمول شهر بوده است. این اثر ارزشمند پس از ثبت در فهرست آثار ملی کشور توسط اداره میراث فرهنگی و گردشگری سبزوار به منظور ایجاد مرکز آفرینش و پژوهش هنرهای سنتی خریداری شد.

آدرس:سبزوار، خیابان بیهق، کوچه نه بام، کوچه حاج آقا فخر

 خانه حجازیان

مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار شمالی، روبروی شهرداری (بانک ملی) واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۲۶۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس:شهر سبزوار – خيابان اسرار شمالی – روبروی شهرداری

 

مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه شهید صانع زرنگ، بن‌بست سروستان واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۵۸۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در گذشته شعبه‌ای از بانک ایران و روس در این خانه مستقر بوده است.در خانه کیان پنجره‌های دودرب چوبی به کار گرفته شده و سیستم گرمایشی خانه، بخاری روسی است.

آدرس: شهر سبزوار – خيابان بيهق ۲۲ – کوچه سه را- – پشت حسينيه عطارها

 خانه اولیاء سبزوار

یکی دیگر از خانه های تاریخی سبزوار در دوران قاجار و پهلوی در اواخر سال گذشته شناسایی شده است میتوان یه خانه تاریخی اولیا اشاره کرد.یکی از نمونه های زیبای هنر آجرچینی در خانه های تاریخی سبزوار، آجرچینی به کار رفته در خانه اولیاء است که شاید نقطه اوج این هنر را بتوان در سقف زیرزمین این خانه تاریخی با آجر چینی به سبک خفته و راسته مشاهده کرد.

آجرچینی خفته و راسته، سبکی است که در آن آجرها همزمان به صورت افقی و عمودی در سقف یا دیوار کار می شوند. عمده این نوع آجرچینی در سقف های خونچه پوش، قاب های سردر خانه ها و دیگر بناها و قاب های تزئینی داخل حیاط بوده است.

آدرس:شهر سبزوار – خيابان بيهق – حدفاصل مسجد جامع و مسجد پامنار 

 مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان بیهق، کوچه مقابل مسجد پامنار، داخل بن‌بست واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۱۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس: بخش مركزي- خيابان بيهق – کوچه مقابل مسجد پامنار – کوچه افتخار (داخل بن بست) 

مربوط به اواخر دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اتابک جنوبی واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این خانه در سال ۱۳۹۰ از ثبت آثار ملی درآمد. اما از پاییز ۱۳۹۵، با هزینه مالک و با نظارت دانشگاه سبزوار در حال مرمت است.

این خانه در دوره قاجار خارج از حصار و باروی شهر و در فاصلهٔ کمی از دروازهٔ غربی شهر به نام دروازه‌عراق ساخته شد و خیابان عطاملک فعلی دقیقاً بر روی خندق شهر احداث شده‌است.

آدرس:شهر سبزوار – خیابان عطاملک جوینی جنوبي – روبروي تعاون مسافری

 سرای معمار زاده

مربوط به دوره قاجار است و در سبزوار، خیابان اسرار جنوبی، نرسیده به میدان اسرار واقع شده و این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۶۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این بنا در بازار قدیم آهنگرها واقع شده و تا اواخر دوران پهلوی، یکی از عمده‌ترین مراکز صدور کالا بخصوص پنبه و سلمبور و کالاهای تجاری به کشورهای دیگر و از مراکز تهیه مواد خام قالیبافی بوده‌است. این سرا در دو طبقه است که طبقه پایین به عنوان انبار و طبقه بالا به عنوان حجره استفاده می‌شده‌است. اجزا معماری بنا شامل: گنبدخانه، میانسرا و راهروهایی است که فضای بیرون و درون را به هم ارتباط می‌دهند.

آدرس: شهر سبزوار – خيابان اسرار جنوبی – نرسيده به ميدان اسرار

مربوط به اواخر دوره قاجار -اوایل دوره پهلوی است و در سبزوار، خیابان مدرس، کوچه حسینیه قنادها واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۲۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آدرس: شهر سبزوار – خ مدرس – کوچه حسینیه قنادها 

مربوط به دوره پهلوی است و در سبزوار، میدان حکیم، خیابان سید جمال الدین اسدآباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۲۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.باغ ترشيزي يكي از آثار تاريخي شهر سبزوار و نمونه‌اي از باغ‌هاي ايراني محسوب مي‌شود. باغ ترشيزي روستاي باغان در فاصله هفت كيلومتري شرق سبزوار قرار دارد و يكي از آثار تاريخي شهر سبزوار محسوب مي‌شود كه متعلق به خانواده ايرج ترشيزي مي‌باشد.ترشيزي‌ها از خانواده‌هاي اصيل و ثروتمند سبزوار مي‌باشد كه در آن زمان داراي چندين باغ ازجمله در روستاهاي باغان، مهر آباد و چند خانه با ارزش تاريخي كه يكي از آنها متعلق به ملامحمد ترشيزي مي‌باشد كه در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.ترشيزي‌ها اولين گاراژ باربري و مسافربري سبزوار را تأمين كرده‌اند كه امروزه به‌نام گاراژ محمديه معروف است و يكي از آثار تاريخي سبزوار محسوب مي‌شود.باغ ترشيزي باغان بصورت يك عمارت با دورنماي اصلي (شمالي- جنوبي) ساخته شده و دقيقا‌ً قرينه هم مي‌باشد. عمارت اصلي فضاهايي مثل تالار پذيرايي، پنج دري، اتاق‌هاي نشيمن، دالان، راهرو در خود جاي داده است و ساختماني كه در ضلع جنوب شرقي عمارت و چسبيده به آن قرار دارد، شامل آب انبار، حوض‌خانه، بادگيرخانه، مطبخ، انباري و… است.باغ عمارت در ضلع جنوبي قرار دارد و درختان كهن سالي فضاي باغ را آراسته‌اند و تزئينات اين عمارت شامل گچبري، يزدي بندي گچي نيم طاق ورودي‌ها و آجر كاري فوق العاده زيبا در بنا ‌شده است

آدرس:شهر سبزوار – ميدان حکيم – خيابان اسدآبادی – پشت دبيرستان قديمی اسرار 

خانه عظیمیان در شهرستان سبزوار،خیابان مدرس و در کوچه نقابشک بالا قرار دارد.قدمت این بنا احتمالا به دوران تیموریان برمیگردد به عبارت دیگر قدمت این بنا حدود ۶۰۰ سال است.این خانه وقفی است و هم اکنون آقای داودیان که از نوه های آقای عظیمیان است در آنجا زندگی میکند.پلان ها و نقشه ها در این بناي تاریخی، پلان ها، متراکم و فشرده است و بدین طریق سطوح خارجی ساختمان نسبت به حجم آن به حـدا قل رسـیده است. تراکم و فشردگی پلان و بنا، میزان تبادل حرارتی را در زمستان و تابستان به حداقل رسانده و باعث می شده بیشترین سـایه ممکن بر روي سطوح ایجاد شود.

این بنا دارای ۲ ورودی بوده که یک ورودی آن جنوبی و مشرف به خیابان مدرس و دیگری ورودی شمالی و داخل کوچه می باشد که رفت وآمد از آن وروردی صورت میگیرد.

متاسفانه اجازه ی بازدید از داخل این عمارت به گردشگران داده نمی شود

آدرس:شهر سبزوار – خيابان مدرس – مدرس ۳۰ – کوچه نقابشک بالا.

خانه باغاني از بناهاي قديمي و متعلق به دوره‌ي قاجاريه در سبزوار، در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيد. اين بنا در خيابان مدرس واقع شده و در زميني به مساحت حدود ۳۸۰ مترمربع و زيربنايي در حدود ۱۴۰ مترمربع در دو طبقه زيرزمين و اول ساخته شده است. شكل كلي پلان اين بنا به‌صورت مستطيل است كه براي وارد شدن به اين ساختمان ابتدا به حياطي وارد مي‌شويم كه در حدود ۲۴۰ مترمربع مساحت دارد و آب‌نمايي در وسط حياط و باغچه‌هاي كوچكي در طرفين آب‌نما قرار گرفته و پله‌هايي در طرفين بنا و تعداد ۱۰ پله سنگي تعبيه شده كه براي رفتن به طبقه اول است. در جلوي ورودي پله‌ها در دو طرف قوس‌هايي با مقرنس‌كاري‌هاي زيبايي تزيين شده است و سقف اين بنا، چوبي و آجركاري‌هاي به‌كار رفته در اين بنا از نوع خفته راسته و خرند و هره است. اين منزل با شماره ۱۱۰۷۳ در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.

آدرس: شهر سبزوار – خيابان مدرس – مدرس ۱ – کوچه نقابشک

خانه فروغي در سبزوار به فهرست آثار ملي كشور پيوستخانه فروغي از جمله خانه‌هاي با ارزش شهر سبزوار است كه به شماره ۱۱۹۳۳ در فهرست آثارملي كشور به ثبت رسيد. خانه فروغي در خيابان اسدآبادي و در حاشيه حصار و برج و باروي قديمي شهر سبزوار ساخته شده است. اين بنا داراي پلان مستطيلي مي‌باشد و اين خانه متعلق به دوره پهلوي اول بوده و نيز داراي نماي آجري با تزيينات زيبا و ايواني در ضلع شرقي بنا مي‌باشد. بناي يادشده همچنين داراي حياط بزرگي است كه در آن حوض و باغچه قرار گرفته است و نماي بيروني ديواره‌هاي آن كاهگلي مي‌باشد. تاق‌نما‌هاي ساده و زيباي آن درحاشيه خيابان چشم هر بيننده‌اي را به خود جلب مي‌كند.

آدرس: شهر سبزوار – خ اسدآبادي – روبروي بيمارستان حشمتيه

سراي حقيران با وسعت حدود ۲۰۰۰ متر مربع در دوره قاجار بنيان گرديده و در حال حاضر نيز مكاني براي انجام معاملات پنبه و خواربار است. مكان تاريخي موسوم به سراي حقيران واقع در خيابان اسرار شمالي شهر سبزوار پس از طي مراحل اداري و قانوني در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد. فضاي معماري اين سرا مشتمل بر ورودي طاقي شكل ، ميان سرا و حجره هايي در دو طبقه است كه پيرامون ميان سرا را در بر گرفته اند و از عمده تزيينات آن مي توان به آجركاري نماي بيروني ، كتيبه كاشي معرق سر در ورودي ، آجركاري خفته راسته در پيشاني طاقها ، رخبام و … ا شاره نمود. ورودي عريض و بلند اين سرا داراي دالاني است كه در امتداد ميان سرا قرار گرفته و پوشش سقف آن مزين به كاشيكاري هاي فيروزه اي و زرد رنگ است.

آدرس: شهر سبزوار – خيابان اسرار شمالی – نرسيده به چهارراه بيهق

 

 با توجه به خانه های تاریخی نام برده،متاسفانه تعداد بیشتری خانه های تاریخی وجود دارند که به ثبت نرسیده اند و یا تخریب شده اند.d