عمارت عالی قاپو، همزمان با ساير بنای ميدان امام (نقش جهان) احداث شده است. ساختمان بنا از سال 1006 هـ . ق در زمان شاه عباس اول آغاز شده است. عالی قاپو دارای معانی چندگانه است، ولی عمدتاً به منظور دروازه عالی به مجموعه كاخ ها بوده است. احداث عالی قاپو در چند مرحله که عبارتند از، ايجاد ساختمان ورودی، ايجاد تالار فوقانی بر روی هشتی ورودی، ساختمان طبقه پنجم يا تالار موسيقی، احداث ايوان خاوری، ايجاد سقف چوبی ايوان بر روی هجده ستون چوبی و احداث راه پله جبهه جنوبی معروف به راه پله شاهی و احداث منبع آب در جبهه شمالی جهت تأمين آب فواره‌های حوض مسی صورت گرفته و در حدود 70 سال به طول انجاميده است. تزيينات سطوح خارجی عالی قاپو دارای نماهای آجری با تركيبی از كاشی می باشد. ليكن سطوح داخلی دارای زيباترين انواع گچ بری و نقاشی می باشد. عمارت عالی قاپو در درجه اول به عنوان ورودی مخصوص شاه به دولت خانه و دربار و در مراحل بعد برای پذيرايی از ميهمانان و سفرا، مراسم بارعام، استراحت و تفريح، شنيدن موسيقی، تماشای مراسم مختلف مذهبی و ملی خصوصاً بازی چوگان از ايوان ستون‌دار آن، مورد استفاده قرار می گرفته است. اين قصر كه درعهد صفويه «دولت خانه مباركه نقش جهان» و قصر دولت خانه نام داشته نمونه منحصر به فرد و يکی از عجايب معماری كاخ‌های عهد صفوی است كه دراوايل قرن يازدهم هجری به امر شاه عباس اول ساخته شده است. شاه صفوی، سفيران و شخصيت‌های عاليقدر را دراين كاخ به حضور می پذيرفت بعد از او هم جانشينان وی در همين كاخ و در ملحقات آن مانند عمارت حوض خانه و تالار مرواريد ميهمانان خود را به حضور می پذيرفتند. عالی قاپو دارای 5 طبقه است كه هر طبقه آن تزيينات ويژه‌ای دارد. با آن كه بعد از دوره صفويه به تزيينات بناها خرابی ها و لطمات جبران ناپذيری وارد آمده ولی هنوز شاه كارهايی از گچ بری ها و نقاشی های عهد صفويه را در بر دارد و تماشا كنندگان را به تحسين و تمجيد وا می دارد. از قسمت‌های جالب توجه اين بنای تاريخی، مينياتورهای هنرمندانه رضا عباسی نقاش معروف عهد شاه عباس، نقاشی های گل و بوته و شاخ و برگ، اشكال وحوش و طيور و گچ بری های زيبا به شكل انواع جام و صراحی در تاق‌ها و ديوارها تعبيه شده است. گچ بری های اين قسمت از ساختمان كه به «اتاق صوت» مشهور است و انواع اين كار كه با گچ تعبيه شده بسيار ظريف است و كوچک ترين اشاره‌ای كه در اثر برخورد دست يا شيی ديگری به آن ها حاصل شود آن ها را در هم می شكند، نقش آكوستيک دارد كه مكانی برای اجرای موسيقی بوده است. به اين ترتيب نغمه ها و صداها طبيعی بدون انعكاس صوت به گوش می رسد و از فراز آخرين طبقه آن بهترين منظره شهر باستانی اصفهان و تغييرات و تحولات هزار ساله اخير آن به خوبی پديدار است. تالار با شكوه آن در سال 1054 هجری در زمان سلطنت شاه عباس دوم به بنای اصلی افزوده شده است.