صنايع دستی استان تهران با توجه به بافت اجتماعی و تنوع قومی به سه دسته شهری، روستايی و عشايری تقسيم می شوند. صنايع دستی شهری در كارگاه های دايمی توليد می شوند و فاقد سابقه طولانی در منطقه هستند و بيش تر سازندگان آن ها ازشهرستان های ديگر مهاجرت كرده و در شهرستان های مختلف استان تهران ساکن شده اند. بررسی كارگاه های شيشه گری، سفال سازی، پتو بافی و زيلوبافی در مناطق روستايی نشان می دهد كه دست اندركاران آن ها افراد غير بومی هستند كه بيش تر از تهران، تبريز و لالجين همدان به مناطق روستايی مهاجرت كرده اند. كارگاه های شيشه گری و پتو بافی روستای قشلاق ملارد، سفال گری روستای احمد آباد ورامين، زيلو بافی در روستاهای گرگ تپه، شهرک مدرس و باقر آباد، پارچه بافی درروستای خيرآباد و... دارای اين خصلت هستند. بيش تر خراطان تهران اهل دزفول ( استان خوزستان) و توليد كنندگان مصنوعات سفالی بيش تر از لالجين همدان هستند. تنها صنعت بومی استان تهران؛ نقاشی روی چرم است كه از دوره قاجاريه در تهران رواج يافته است. صنايع دستی روستايی معمولا خانگی وغير دايمی هستند و فعاليت های عمده آن ها را قالی بافی، سفال گری، حصيربافی، ورنی بافی، جاجيم بافی و پتو بافی تشكيل می دهد. از اين ميان گليم بافی در استان تهران دارای سابقه ای بسيار طولانی است و پاره ای ديگر از رشته ها طی سال های اخير از طريق كارگاه های آموزش جهاد سازندگی يا مراكز بهزيستی به مناطق روستايی راه يافته و به دليل قابليت های اقتصادی، گروه هايی را جذب كرده است.
صنايع دستی عشايری قديمی ترين نوع صنايع دستی استان تهران است كه توليد آن ها بيش تر به صورت خانگی و فصلی انجام می پذيرد. اين صنايع برخاسته از جامعه انسانی اين منطقه نيست ولی به دليل قدمت هفتاد و چند ساله اش جای مناسبی در ميان صنايع دستی استان تهران يافته است. اين نوع از صنايع دستی با توجه به تركيب قومی منطقه در ميان صنايع دستی استان تهران جايگاهی ويژه دارد و يكی از نقاط برجسته و مثبت صنايع دستی استان به شمار می آيد. موقعيت استثنايی جلگه ورامين و گروه های مختلف قومی كه از ديرباز درآن سكنی گزيدند، موجب شده تا برخی از جالب ترين دست بافته ها از جمله سفره ها و نمكدان های ورامين که از متنوع ترين دست بافته ها هستند در اين منطقه به وجود آيند.
پديد آورندگان صنايع دستی عشايری که بافت انواع قالی و قاليچه، ورنی، جاجيم، گليم، چنته، رويه پشتی، جوال، خورجين و نيز رنگ رزی و ريسندگی پشم را در انحصار خود دارند، گروهی از عشاير لر قشقايی، شاهسون و …. هستند كه در دهه های اخير از زادگاه خود به شهرهای تهران، ری، ورامين و حومه كرج مهاجرت نموده اند. مردم شهرستان دماوند نيز از ديرباز به صنايع دستی اشتغال داشته‌اند و توليد انواع قالي، گليم و جاجيم در اين شهرستان مرسوم است. منطقه‌ی فيروزكوه به دليل كوهستانی بودن و از آن جا كه دارای مراتع سرسبز و گله‌داری است، يكی از مراكز توليد پشم و در نتيجه توليد جاجيم است و بافت گليم و جاجيم و گه‌گاه قالی عمده‌ ترين صنايع دستی اين منطقه را تشكيل مي‌دهد. در حومه شهرستان ری برخی از انواع صنايع دستی توسط گروهی از عشاير لُر قشقايی كه در دهه‌های اخير به اين شهرستان مهاجرت نموده‌اند؛ توليد می ‌شوند. از جمله مهم‌ترين اين صنايع مي‌توان قالی و قاليچه، ورني، جاجيم، گليم، چنته، رويه پشتی، جوال، خورجين، رنگ رزی و ريسندگی پشم را نام برد. شهرستان های كرج و اسلام شهر از صنايع دستی برجسته و منحصر به فردی برخوردار نيستند. عمده ترين صنايع دستی استان تهران را قالی بافی، خاتم كاری، قلم زنی روی مس و برنج، خراطی، سبد بافی، شيشه گری، تراش و نقاشی روی شيشه، زيلوبافی، نقاشی روی چرم، سفال گری، چاپ باتيک و خطاطی تشكيل می دهند که توسط سازندگان آن ها با کيفيتی بالا و در حد صادرات به کشورهای مختلف تهيه می شوند. شهر تهران به علت مركزيت جمهوری اسلامی ايران؛ دارای فروشگاه‌های صنايع دستی زيادی است كه بهترين و مرغوب‌ترين صنايع دستی شهرستان‌های مختلف را عرضه مي‌كنند و مشخصات آن ها در قسمت مربوطه به طور كامل آورده شده است. عمده‌ترين ويژگی صنايع دستی موجود در تهران مرغوبيت صنايع است و اين كه اين هنرها با دقتی كم نظير و با مواد خوب و برای صادرات به كشورهای مختلف ساخته مي‌شوند.

پراکندگی عشایردر استان تهران بيشتردرحوزه شرقی استان قابل مشاهده است . وجود اقليم متفاوت در حوزه ورامين،پاکدشت، دماوند و به خصوص دشت لار تهران این امکان را فراهم آورده تا عشایر با خيال راحت به کوچ از یيلاق به قشلاق و بالعکس اقدام نمایند. عمده ترین عشایر حوزه تهران که اکنون غالب آنها اسکان یافته اند به شرح زیر است؛
١ – هداوند
بزرگترین ایل اسکان یافته ورامين هستند. این ایل را کریم خان زند از خرم آباد با خود به تهران آورده و در منطقه وراميناسکان داده است. ایل هداوند در حال حاضر دارای ٣ تيره اصلی به نام های؛ خانی، ميرزایی و سيری تقسيم می شود. ولی باتوجه به گذشت زمان زیر تيره های بسياری از سه تيره اصلی هداوند به وجود آمده اند. هداوندها به زبان فارسی و به لهجهلری تکلم می نمایند. خانوارهای هداوند در روستاهای قلعه نو، خاتون آباد، فرون آباد، توچال، پوئينک، خيرآب اد، یوسف رضا،شمس آباد، ایجدان، معين آباد، سوره، علی آباد، شوران، زواره بيد، حيدرآباد، کریم آباد، کلين، محمودآباد کهنه، محمودآبادنو،گنداب، سنگاب، کروس، پاچالک، ماملو، دروازه، پلنگ آواز، یورت شاه، کرشت، حصارمهتر، آفرین، یام، مامازن، پارچين، قوئينک،جليل آباد، خسرو، سعدآباد، جمال آباد و ... ساکن هستند.
٢ – پازوکی
در حدود ۴٠٠ سال قبل یعنی در دوره صفویه از حوزه اروميه در آذربایجان غربی به این منطقه تبعيد شده اند. زبان اصلی آنهاترکی بوده ولی به مرور زبان فارسی را آموخته و به آن تکلم می نمایند . در روستاهای سع دآباد، حصار کلک، جيتو، مامازن،شریف آباد، کبودگنبد، حصارامير، خاتون آباد، فيلستان، قرچک، پارچين، فردیس، سعدآباد، سعيدآباد، محمدآباد و ... پازوکی هادارای اکثریت هستند. پازوکی با به قدرت رسيدن قاجارها دارای شوکت و نفوذ فراوان شدند و در همين دوره بود که املاک بسياری را مالک شدند.
٣ – عرب
این گروه از حوزه فارس به مناطق گرمسار و ورامين منتقل شده وبه نام های؛ کتی پاکوتی، عرب عامری، عرب معصومی،عرب حلوایی، عرب خواری، عرب سلمانی و عرب ميش مست معروفند. عربها بيشتر در بهنام عرب و در روستاهای خالدآباد،رمزآباد، کبيرآباد،آب باریک، سلمان آباد، محمدآباد عرب ها، رستم آباد، محمدیه، ایجدان، تقی آباد، جوادآباد، جعفرآباد، جنگل،فتح آباد، کهنک، حصار حسن بيک، تجره، خاوه، قاضی حصار، حصارعليا، حصارسفلی، قلعه بلند، گلستانک، شور، چشمهنادی، یوسف آباد و پيشوا زندگی می کنند.
۴ – تاجيک
این گروه از تاجيکستان به منطقه ورامين انتقال داده شده و قبلاً زندگی عشایری نداشته اند. کلمه تاجيک به معنی کسیکه در یک نقطه ساکن واقدام به کوچ نمی کرد و مفهوم متمدن بودن را در ذهن تداعی می نمایند . امروزه پس از هداوند،پازوکی وعرب شمار تاجيک ها در منطقه ورامين، قم، دماوند و ... بيشتر است. عمده محل های سکونت این گروه در حصار امير، یبر، خاوه، رستم آباد و ... است.
۵ – کرد
کردهای ورامين حدود ١٢١٠ هجری قمری از بجنورد و قوچان به استان تهران انتقال داده شده اند. ایل کرد در گرمسار به دو تيره شادلو و قراچورلو تقسيم می شوند. کردهای ورامين قراچورلو و کردبچه هستند که در نقاطی نظير؛ باقرآباد، پوئينک، جيتو،حصار کلک، خسرو، کبودگنبد، مامازن، پارچين و... ساکن هستند.
۶ – ایلکائی
در اصل از مناطق استان مازندران به این حوزه نقل مکان نموده اند و در دوره قاجاریه به استان ته ران آمده اند . اغلب در ورامين، دماوند و حوزه گرمسارساکن هستند. ولی مرکز اصلی آنها در دماوند است. عمده خانواده های ایلکائی روستاهای حصار مهتر، مافی آباد، قرمزتپه، چال تاسيون، جوادآباد و... برخی از آنها زندگی می کنند.
٧ – کلکو
کلکوها ترک بوده و درمناطقی نظير؛ عزت آباد، دوازده امام، بندعلی خان، کریم آباد، جواد آباد،طغان، ظهيرآباد، جعفرآباد جنگل، حصار حسن بيک، خاوه، اسدآباد، حصارقاضی، حصارکوچک، عسگرآباد، حسين آباد، حسن آبادو ... پراکنده هستند. برخی از کلکوها چادرنشين بوده و به ادامه حيات به شيوه کوچ نشينی می پردازند.
٨ – کنگرلو
در اصل ترک بوده و از ایروان جمهوری آذربایجان به این منطقه آمده اند . زمان کوچ آنها به دوره قاجار و زمان سلطنت فتحعلی شاه می رسد. کنگرلوها به چندگروه نظير؛ بورچی کنگرلو، بيلچی کنگرلو، قرخانبگلو، ذوالفقاری کنگرلو، سپانلو و نظری کنگرلو تقسيم می شوند. خانوارهایی از آنها در کهنه گل، باغچه الله قلی خان، ده شریف، خواجه ولی، رمزآباد، آبباریک و شهر ورامين زندگی می کنند.
٩ – بوربور
برخی بوربورها را کرد، برخی ترک و بعضی دیگرخود را مهاجرین منطقه فارس می دانند که بيشتر در زمان افشاریه و زندیه به منطقه ورامين، گرمسار و دماوند کوچانده شده اند. از روستاهایی که بوربورها برای سکونت انتخاب کرده اند می توان به حصار مهتر، جليل آباد، کریم آباد، ابراهيم آباد، آفرین، عبدل آباد، قرمزتپه، شور، محمودآباد، رمزآباد، محسن آباد، آب باریک و ... می توان اشاره کرد.
١٠ – سيلسپور
در اصل ترک بوده و در روستاهای ایجدان، ایجدانک، گل تپه، موسی آباد، ریحان آباد، فيلستان، جعفرآباد، قشلاق قوئينک، موسی آباد و ... زندگی می کنند.
١١ – بختياری
قبل ازانقلاب مشروطيت به ورامين آمده اند و در روستاهای موسی آباد، کهنه گل، قلعه سين، دربالا، معين آباد، جعفرآباد اخوان، خاوه، حصار حسن بيک، خالدآباد، آب باریک و ... ساکن هستند. برخی بر این باورند که در زمان کریم خان زند به منطقه خوار و ورامين کوچانده شده و مهاجرین از دو طایفه هفت لنگ و چهار لنگ دانسته اند . که به این منطقه تبعيد نموده اند .
١٢ – اصانلو
این ایل به صورت پراکنده در شرق تهران و بيشتر در گرمسار ساکن هستند . این گروه در زمان قاجاریه برای جلوگيری از حملات احتمالی ترکمن ها به این منطقه کوچانده شده اند.
١٣ – قشقایی
از حوزه استان فارس به این نقاط آمده اند و زمان مهاجرت آنها بيش از یکصد سال است. قشقایی های استان تهران شاخه ای از عشایر قشقایی فارس هستند که در روستاهای باغ خواص، حسين آباد، یوسف آباد، جعفرآباد، اخوان، ریحان آباد، گرگ تپه، قوئينک، قشلاق و داود آباد زندگی می کنند.

در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعيت ويژه جغرافيايی، آب و هوای متفاوتی شكل گرفته است. سه عامل جغرافيايی درشكل گيری آب و هوای اين منطقه نقش اساسی و تعيين كننده دارند. عامل اول كوير يا دشت كويری است كه در جنوب استان تهران قرار گرفته و عاملی منفی به حساب می آيد زيرا باعث گرما و خشكی هوا می شود و به همراه خود گرد و غبار می آورد. عامل دوم رشته كوه های البرز است كه در شمال تهران واقع شده و باعث تعديل آب و هوا می شود و از اين ديدگاه نقشی مثبت ايفا می كند. عامل سوم بادهای مرطوب و باران زای باختری هستند كه نقش محسوس و موثری در آب و هوای استان دارند، اما نمی توانند به طور كامل نقش كوير را خنثی كند. استان تهران را از نظر آب و هوايی می توان به سه بخش اقليمی تقسيم كرد. اقليم ارتفاعات شمالی، اقيلم كوه پايه ها و اقليم نيمه خشک و خشک. اقليم ارتفاعات شمالی که در دامنه های جنوبی البرز مركزی، در ارتفاعی بالای 3000 متر قرار گرفته و آب و هوای مرطوب، نيمه مرطوب و سردسير با زمستان هايی بسيار سرد و طولانی دارد. بارزترين نقاط اين اقليم، دماوند و توچال است. اقليم کوهپايه ها در ارتفاع دو سه هزار متری از سطح دريا قرار گرفته است و آب و هوايی نيمه مرطوب و سردسير با زمستان هايی به نسبت طولانی دارد. آبعلی، فيروز كوه، دماوند، گلندوک، سد امير كبير و دره طالقان در اين اقليم قرار دارند. دمای متوسط سالانه در مناطق كوه پايه ای استان بين 10 تا 15 درجه سانتی گراد و در دشت های مجاور آن بين 15 تا 20 درجه سانتی گراد است. اقليم نيمه خشک و خشک، زمستان های كوتاه و تابستان های گرم دارد و در ارتفاعات كم تر از 2000 متر واقع شده است. در اين اقليم هر چه ارتفاع كاهش می يابد، خشكی محيط بيش تر می شود. ورامين، شهريار و جنوب شهرستان كرج در اين اقليم قرار گرفته اند. به اين ترتيب، تابستان ها در تهران به ويژه در جنوب و مركز شهر، گرم و در شمال شهر معتدل است. در زمستان نيز مركز شهر تهران معتدل است، ولی بخش های شمالی شهر سرد است و دما بارها به زير صفر می رسند. وضعيت اقليمی شهرستان های فيروزكوه و دماوند در زمستان بسيار سرد و در تابستان ها خنک است. شهرستان های ورامين و ری نيز زمستان های به نسبت سرد و تابستان های گرمی دارند.
جهت باد در بيش تر ماه های سال در استان تهران؛ باختری است و تنها در دو ماه از سال، باد از جنوب خاوری و در دو ماه ديگر از شمال می وزد. به اين ترتيب در بيش تر ماه های سال بادها باختری بوده و با نوسان زيادی همراه هستند. جهت عمومی اين جريان ها، تقريبا با جهت كلی كوه های البرز موازی است، به اين ترتيب تاثير اين كوه ها بيش تر به صورت كاهش متوسط باد در كوه پايه های جنوبی است. در مجموع هوای شهر تهران نسبت به نقاط مجاور خود، آرامش و سكون بيش تری داشته و بادهای چندانی ندارد. آب و هوای مناطق كوهستانی تهران از نوع معتدل و دشت های آن، نيمه بيابانی است البته با ويژگی هايی كه بيش تر از موقعيت جغرافيايی تهران - كه بين دو ناحيه متفاوت قرار گرفته است - ناشی می شود. تهران در مرز شرايط جوی بری و اقيانوسی قرار گرفته، اما تمايل آن به موقعيت بری بيش تر از وضعيت اقيانوسی است. طول روزها در تابستان كه ارتفاع آفتاب 74 درجه و 48 دقيقه است به طور متوسط 14 ساعت و 26 دقيقه است و در زمستان که ارتفاع آفتاب 30 درجه و 52 دقيقه است به 9 ساعت و 34 دقيقه كاهش می يابد.
نوسان بارندگی در استان تهران از سالی به سال ديگر بالا رفته و مقدار بارش در سال های گوناگون متفاوت است. در ضمن ميزان بارندگی سالانه در اين استان، از جنوب به شمال بيش تر می شود. بين 40 تا 50 درصد كل بارش استان تهران در فصل زمستان صورت می گيرد و بيش ترين فشار هوا در اواخر پاييز و اوايل زمستان ديده می شود. اين نکته بيان گر اين مساله است که در اين ماه ها توده های سرد هوا غلبه می کنند. در فصل زمستان به علت عقب نشينی جبهه سرد به سوی شمال كشور، توده های هوای خشک، اين ناحيه را تحت نفوذ قرار می دهند، به همين سبب هوا حالتی كم فشار پيدا می كند.